Apa saja yang harus kita hindari supaya tercipta kerukunan antar masyarakat yang beragam?

Bangsa Inonsa aalah masyaraka bragam buaya ngan sfa kmajmukannya. Kragaman mncakup prbaan buaya, agama, ras, bahasa, suku, ras an sbaganya. Mskpun bukan ngara agama, ap masyaraka lka ngan khupan bragama an kmrkaan bragama yang jamn olh konsus.  Sla prama Pancasla “Kuhanan Yang Maha Esa” mnunjukkan bahwa ssm ngara n brasarkan paa prnsp, ajaran, an aa nla agama-agama yang aa Inonsa. Mnjaga ksmbangan anara hak bragama an kommn kbangsaan mnja anangan bag sap warga ngara. Moras bragama mrupakan prka anara smanga bragama an kommn brbangsa. D Inonsa, bragama paa hakkanya aalah br-Inonsa an br-Inonsa u paa hakkanya aalah bragama. Moras bragama mnja sarana mwujukan kmaslahaan khupan bragama an brbangsa yang harmons, ama an olran bag bangsa Inonsa yang maju.  Kaa moras alam KBBI brasal ar bahasa lan morao, yang brar ksangan (ak klbhan an ak kkurangan). Maka, kka kaa moras sanngkan ngan kaa bragama, mnja moras bragama, slah rsbu brar mrujuk paa skap mngurang kkrasaan, aau mnghnar kksrman alam prakk. Moras bragama mrupakan konsp yang harapkan apa mplmnaskan olh sluruh uma bragama Inonsa shngga rcpa krukunan nrauma bragama, anaruma bragama an anaruma bragama ngan pmrnah.

Pnguaan moras bragama mnja salah sau nkaor uama sbaga upaya mmbangun kbuayaan an karakr bangsa. Moras bragama juga mnja salah sau proras Rncana Pmbangunan Jangka Mnngah Nasonal (RPJMN) 2020-2024 Kmnran Agama. Dalam konks kInonsaan, moras bragama apa jakan sbaga srag kbuayaan unuk mrawa Inonsa yang ama, olran an mngharga kragamaan. Moras Bragama aalah cara hup unuk rukun, salng mnghorma, mnjaga an brolrans anpa harus mnmbulkan konflk karna prbaan yang aa. Dngan pnguaan moras bragama harapkan agar uma bragama apa mmposskan r scara pa alam masyaraka mulrlgus, shngga rja harmonsas sosal an ksmbangan khupan sosal.

Kbrhaslan Moras Bragama alam khupan masyaraka Inonsa apa rlha ar nggnya mpa nkaor uama brku n sra bbrapa nkaor lan yang slaras an salng brauan:

Prama, Kommn kbangsaan. Pnrmaan rhaap prnsp-prnsp brbangsa yang ruang alam konsus: Pancasla, UUD 1945 an rgulas bawahnya

Kua,  Tolrans. Mnghorma prbaan an mmbr ruang orang lan unuk brkyaknan, mngksprskan kyaknannya, an mnyampakan pnapa. Mngharga ksaraan an sa bkrjasama

Kga,  An kkrasan. Mnolak nakan ssorang aau klompok rnu yang mnggunakan cara-cara kkrasan, bak scara fsk maupun vrbal, alam mngusung prubahan yang ngnkan

Kmpa,  Pnrmaan rhaap ras. Ramah alam pnrmaan ras an buaya lokal alam prlaku kagamaannya, sjauh ak brnangan ngan pokok ajaran agama

Urgns moras bragama alam khupan bragama an brbangsa anara lan: mmprkua sns ajaran agama alam khupan masyaraka, mnglola kragaman afsr kagamaan ngan mncraskan khupan kbragamaan, mrawa Knonsaan alam bngka NKRI.

Namun sampng u juga aa anangan alam mplmnas moras bragama, anara lan: brkmbangnya cara panang, skap an prakk bragama yang brlbhan (ksrm), yang mngsampngkan maraba kmanusaan; brkmbangnya klam kbnaran subykf an pmaksaan khnak aas afsr agama sra pngaruh kpnngan konom an polk brpons mmcu konflk; brkmbangnya smanga bragama yang ak slaras ngan kcnaan brbangsa alam bngka NKRI.

Tanangan alam mplmnas moras bragama rsbu sanga brsnggungan ngan Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) Inonsa. Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) sbaga bagan ar Hak Asas Manusa (HAM) mrupakan hak mnasar yang mlka alam r sap manusa. Sap nvu mmlk kbbasan unuk mmlh an mnjalankan agama aau kyaknannya ssua ha nuran masng-masng anpa harus hanu olh rasa aku mnapakan ancaman, kanan, paksaan ar luar rnya, sra juga bbas ar aanya prlakuan skrmnaf—bak u lakukan olh klompok-klompok mayoras kagamaan alam masyaraka aau bahkan olh ngara.

D Inonsa, kbbasan bragama an brkyaknan jamn pnuh olh konsus an sjumlah konvns yang lah rafkas an sahkan olh pmrnah Inonsa mnja unang-unang. Dalam UUD 1945 pasca amanmn pasal 28E aya (1) gaskan bahwa “Sap orang bbas mmluk agama an brbaa mnuru agamanya”. Pasal 28E aya (2) juga mngaskan “Sap orang brhak aas kbbasan myakn kprcayaan, mnyaakan pkran an skap ssua ngan ha nurannya”. Sangkan, pasal  28I aya (1) alam konsus brbuny “Hak unuk hup, hak unuk ak sksa, hak kmrkaan pkran an ha nuran, hak bragama, hak unuk ak prbuak, hak unuk aku sbaga prba haapan hukum an hak unuk ak unu aas asar hukum yang brlaku suru aalah hak asas manusa yang ak apa kurang alam kaaan apapun”. Dalam pasal yang sama paa aya (2) juga mash mnkankan smanga srupa “Sap orang brhak bbas ar prlakuan yang brsfa skrmnaf aas asar apapun an brhak mnapakan prlnungan rhaap prlakuan yang brsfa skrmnaf u”.

Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) mmlk lanasan yurs yang cukup kua alam hukum Inonsa. Pnngnya prlnungan an pmnuhan hak mngna Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) n spnuhnya apa mngr mngnga Inonsa aalah ngara yang majmuk rr ar banyak agama an alran kprcayaan yang hup ngah-ngah masyaraka. Slan u, Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) juga panang apa mnorong sbuah khupan yang harmons karna brpran pnng alam mngangka an mnghorma maraba manusa. Dngan skap salng mnghorma sau sama lan aas nama kmanusaan, kharmonsan alam konks khupan anar uma bragama an brkyaknan akan mnja lanasan uama bag rwujunya krukunan alam masyaraka yang majmuk spr Inonsa.

Krukunan yang maksu aalah alam konks pnuhnya hak Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB). Mngnga Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB), panang apa mnorong rcpanya krukunan sosal karna mngangka an mnghorma maraba manusa. Slan u, juga mngnga bahwa kharmonsan an krukunan uma bragama an brkyaknan bukan kons sagnan, ap brsfa nams an sanga pngaruh sra rganung ar brbaga fakor. Slan fakor nrnal an rlasonal ar pmluk-pmluk agama unuk slalu mnjaga kharmonsan an krukunan alam hubungannya ngan pmluk agama lannya, juga sanga pngaruh olh fakor ksrnal spr prubahan kons sosal, polk an konom.

 

HASIL TEMUAN

Dalam waku bbrapa ahun rakhr, rn angka kasus planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) Inonsa cukup ngg. Arus planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) anggap sang pasang. Banyak kasus nolrans yang rja sjumlah mpa, spr Jawa Bara, Jawa Tmur, Bann, Nusa Tnggara Bara, Sumara Uara, Sumara Bara, Sulaws Slaan, an bahkan Darah Ismwa Yogyakara.

Maraknya kasus-kasus nolrans an planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) alam waku bbrapa ahun rakhr Yogyakara, aku ak, mmang banyak muncul an rja Kabupan Slman, Kabupan Banul an Koa Yogyakara. Sap ahun nyars slalu rja kasus, shngga apa maklum jka Sara Insu paa ahun 2019 lalu, prnah mnmpakan Yogyakara rmasuk ar arah nolran ngan jumlah kasus planggaran rngg aas Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB). Tnu saja, knyaaan rsbu cukup mngagkan karna mnunjukkan bahwa Yogyakara sang mngalam fs olrans yang cukup srus, slan juga mncra wajah hsors Yogyakara snr yang slama n knal sbaga koa olran an “rumah kragaman nla” yang rbuka rhaap smua prbaan yang kanungnya. Kasus nolrans yang rja DIY anara lan pnolakan acara skah lau pana Baru Banul, pmoongan kayu nsan brbnuk Salb Pmakaman Jambon Purbayan Koa G Yogyakara, warga non muslm olak Pukuhan Kar Banul, pnyrangan Grja S Lwna Jambon, Slman, plarangan baah Grja Isa Al Mash Ngnak, Margoluwh, Slman, pmbubaran Ponok Psanrn Al Faah yang am olh komunas ransgnr Jagalan, Banul an lan-lan.

Kabupan Kulon Progo (sbaga bagan ar Provns DIY), ampak sk rlaf konusf, am-aym, an nram bla banngkan ngan kabupan/koa lannya DIY yang pnuh ngan banyak kasus nolrans an planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB). Dngan kaa lan, Kulon Progo mmlk kasus nolrans an planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) yang ak rlalu ajam.

Mskpun Kulon Progo scara umum apa anggap rlaf konusf an sp ar kasus-kasus nolrans an planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) banngkan ngan kabupan/koa lannya DIY, bukan brar Kulon Progo ak mmlk pons konflk nolrans sama skal. Slama n mungkn publk mmang jarang mnngar an mlha kasus-kasus planggaran Kbbasan Bragama an Brkyaknan (KBB) yang rja Kulon Progo an mmbua hboh publk karna nnsas pmbraan ma, karna pons konflk yang muncul apa ram an slsakan ngan mlbakan smua pmangku kpnngan ngka bawah sampa ngka arah, shngga ak sampa mlbar kmana-mana. Pran pmrnah an masyaraka alam upaya mncpakan khupan harmons anar uma bragama snanasa rus lakukan, mlalu brbaga kgaan sosalsas, sarashan, alog an pmbnaan, koornas Forkopma an Forkopmkap, an lan-lan.

 

 

REKOMENDASI KEBIJAKAN

Brasarkan uraan aas, maka alam rangka mngmplmnaskan moras bragama Kabupan Kulon Progo, aa bbrapa rkomnas kbjakan sbaga brku:

    Sbaga ngara yang plural an mulkulural, konflk brlaar agama sanga ponsal rja.  Moras bragama sanga prlukan sbaga solus, agar apa mnja kunc pnng unuk mncpakan khupan kagamaan yang rukun, harmon, ama, sra ksmbangan, bak alam khupan prba, kluarga, brmasyaraka, brngara maupun khupan bragama. Sosalsas moras bragama unuk slalu gncarkan k aparaur pmrnah an sluruh lapsan masyaraka.Mngopmalkan pran an fungs organsas kmasyarakaan an lmbaga-lmbaga bnaan Pmrnah, spr Forum Krukunan Uma Bragama (FKUB), Forum Pmbauran Kbangsaan (FPK), Forum Kwaspaaan Dn Masyaraka (FKDM), Forum Pmua Lnas Agama (FPLA) an lan-lan, alam mnsosalsaskan moras bragama.Unuk mncpakan krukunan bragama prlu prkua aanya rgulas yang mngaurnya. Unuk saa n lah susun Rancangan Prauran Darah nang Krukunan.Mnks an mncgah scara n pons konflk yang brnuansa agama yang mlbakan smua unsur kpnngan ngka bawah sampa ngka arah, mula okoh masyaraka, okoh agama, RT, RW, Dukuh, Lurah, Panwu, Pmrnah Kabupan, unsur TNI/Polr an unsur lannya yang rka.

 

DAFTAR PUSATAKA

Suara.com (03 Aprl 2019), Salb poong hngga olak skah lau, 4 kasus nolrans Yogyakara.

Dr. Jon Tapngku, M.Th. (Rkor IAKN Toraja), (2021), OPINI: Moras Bragama sbaga Prka an Pmrsau Bangsa

Ichsan Emral Alamsyah (2021), Moras Bragama alam Mnangkal Paham Rakalsm.

Muhama Wahb Jaml, Kpala Kanor Kmnag Kabupan Kulon Progo, (2022), Moras Bragama: Ponas Kommn Kbangsaan.

PUSHAM UII Yogyakara, (2018),  Buku Panuan Pnanganan Konflk Brnuansa Kagamaan, unuk Pmrnah Darah an Kpolsan.

PUSHAM UII Yogyakara, (2021),  Naskah Akamk Krukunan Kulon Progo

Nova Sswayan, Nurrahmah, Mahmuah Nur,  (Puslbang Lkur, Khazanah Kagamaan an Manajmn Organsas, Baan Lbang an Dkla, Kmnran Agama), 2021,  Pnguaan Moras Bragama Mlalu Tras Rual Kagamaan.

Skap apa saja yang harus ka hnar supaya rcpa krukunan anar masyaraka yang bragam?

1. Jangan brprlaku yang sbnarnya brnangan ngan ajaran agama. 2. Jangan ak prul rhaap ksulan orang lan walaupun brba agama an kyaknan. 3. Jangan mngganggu orang lan yang brba agama an kyaknan.

Bagamana cara kalan agar rjaln krukunan anar suku bangsa yang bragam?

Cara mnjaga krukunan an kbragaman lannya aalah ngan salng mnghorma sau sama lan. Kbragaman Inonsa mrupakan ssuau yang nah an anugrah ar Tuhan. Bukanlah ssuau yang panas unuk prmasalahkan. Inga slalu prnsp Bhnnka Tunggal Ika.

Apa yang harus kamu lakukan agar rcpa krukunan masyaraka jlaskan?

Skap yang prlukan alam kbragaman yau olrans, salng pngran, salng mnghorma, an mngharga ksaraan . Skap yang prlukan alam kbragaman yau olrans, salng pngran, salng mnghorma, an mngharga ksaraan.

Hal apa saja yang harus ka hnar alam mnjaga krukunan alam bangsa Inonsa?

skap yang harus hnar yau :. mngurang rasa nvualsm , arnya jangan gos an ak pul paa orang lan.. mmusuh sau sama lan.. mngku buaya luar anpa mmprulkan buaya nonsa..